Triển lãm Hạt Nở Đồng Hoa trân quý những giá trị của di sản

Lấy cảm hứng từ Ngày Di Sản Châu Âu diễn ra vào tháng 9 hằng năm, khách sạn Hotel des Arts Saigon phối hợp cùng Lotus Gallery tổ chức triển lãm Hạt Nở Đồng Hoa tại không gian tầng trệt của khách sạn góp phần nâng cao hiểu biết và trân quý những giá trị của di sản dành cho cộng đồng.

Trong ngày khai mạc triển lãm, nhà sáng lập Lotus Gallery, nhà làm phim, nhà văn Xuân Phượng đã dành thời gian chia sẻ về cơ duyên và hành trình gặp gỡ với các họa sĩ trẻ tài năng của thập niên 1990. Theo bà, đó là một thế hệ đặc biệt: lớn lên trong giai đoạn Việt Nam bắt đầu chuyển mình mạnh mẽ, đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, nhịp sống hiện đại len lỏi vào từng ngóc ngách. Thế nhưng, ký ức tập thể về một đất nước thuần hậu, mộc mạc trước ngưỡng cửa đổi thay vẫn còn in đậm trong tâm trí họ. Chính sự song hành ấy, giữa biến động của thời cuộc và nỗi hoài niệm về cội nguồn, đã tạo nên một nguồn cảm hứng dồi dào cho sáng tác.

Qua lời kể của bà Xuân Phượng, người nghe cảm nhận được sự gắn bó giữa bà và các nghệ sĩ, cũng như thấy rõ cách thế hệ ấy dùng nghệ thuật để lưu giữ, để gợi nhắc về những mảng ký ức đang dần lùi xa, nhưng chưa bao giờ mất đi trong tâm hồn người Việt.

Hạt Nở Đồng Hoa – Hồi tưởng một chất liệu từng định hình mỹ thuật Việt Nam

Triển lãm Hạt Nở Đồng Hoa mở ra một không gian đặc biệt, nơi bột màu (gouache) được tôn vinh như một phần di sản từng giữ vai trò nền tảng đối với mỹ thuật hiện đại Việt Nam.

Suốt một giai đoạn dài, đặc biệt trong thời kỳ Trường Mỹ thuật Đông Dương (1925–1945), bột màu không chỉ là công cụ giảng dạy mà còn là phương tiện sáng tạo, góp phần định hình phong cách thị giác của cả một thế hệ nghệ sĩ.

Bột màu vốn là chất liệu hội họa gốc nước, được tạo thành từ sự kết hợp giữa sắc tố màu, chất kết dính như keo và một lượng nhỏ phấn trắng tạo độ đục. Khi trải lên giấy, màu khô lại tức thì, để lại một bề mặt mịn lì, mang sắc độ đậm đặc, rõ ràng nhưng vẫn giữ được nét tươi sáng. Nhờ đặc tính này, bột màu cho phép nghệ sĩ tạo nên những mảng màu chắc khỏe, trực diện, đồng thời duy trì được sự tinh tế trong chuyển sắc.

Không chỉ dừng lại ở giá trị thị giác, bột màu còn có tính ứng dụng cao. Thời kỳ Trường Mỹ thuật Đông Dương, chất liệu này thường được dùng để thị phạm trong lớp học, bởi khả năng khô nhanh giúp giảng viên minh họa trực tiếp cho sinh viên. Đặc tính ấy cũng khiến bột màu trở thành công cụ lý tưởng để ký họa, ghi lại những khoảnh khắc thoáng qua của đời sống: dáng người trên phố, quán chợ đông vui, hay nét mặt của một nhân vật tình cờ bắt gặp. Với bút pháp trực cảm, người nghệ sĩ có thể thả mình vào dòng chảy của khoảnh khắc mà không cần chuẩn bị cầu kỳ.

Thêm vào đó, chi phí thấp, dễ bảo quản, lại phù hợp với khí hậu nóng ẩm của Việt Nam khiến bột màu nhanh chóng trở thành chất liệu phổ biến. Nó hiện diện trong ký họa, trong tranh minh họa sách, trong ghi chép sáng tác… và dần tạo dựng vị thế riêng trong dòng chảy mỹ thuật hiện đại nước nhà.

Thế hệ nghệ sĩ trẻ và ký ức về một Việt Nam cũ

Trong triển lãm Hạt Nở Đồng Hoa, phần lớn tác phẩm được giới thiệu đến từ các họa sĩ trẻ sinh trưởng trong thập niên 1990 như Bùi Ngọc Tư, Trương Đình Hào, Trần Nguyên Đán, Nguyễn Cường… Họ thuộc về một thế hệ trưởng thành khi Việt Nam bước vào thời kỳ đô thị hóa mạnh mẽ, nhưng ký ức tập thể vẫn còn lưu giữ rõ nét những hình ảnh của một đất nước thuần hậu trước ngưỡng cửa đổi thay.

Trong tranh của họ, ta bắt gặp lễ hội làng rộn ràng, mái nhà tranh nép mình bên vườn cau, hay những trò chơi dân gian đã gắn bó với tuổi thơ nhiều thế hệ. Những hình ảnh ấy không còn xa lạ, nhưng qua lăng kính bột màu, chúng được tái hiện với một nhịp điệu mới: gần gũi mà cũng đầy hoài niệm.

Trên nền giấy thô mộc, sắc màu của bột được xử lý khéo léo, vừa chắc khỏe vừa mềm mại, tạo cảm giác như những thước phim ký ức được ghim lại. Các mảng màu đan xen, khi rực rỡ, khi trầm lắng, gợi nhắc về những điều đang dần lùi xa giữa nhịp sống hiện đại. Đó không chỉ là sự mô tả cảnh vật, mà còn là lời nhắn gửi thầm thì: hãy chậm lại để gìn giữ những giá trị đang phai mờ.

Hạt Nở Đồng Hoa không nhằm phô diễn điều mới mẻ. Triển lãm giống như một cuộc trở về, nơi chất liệu bột màu được đặt lại đúng vị trí, một phần từng rất quan trọng trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam. Giữa bối cảnh nghệ thuật đương đại không ngừng thử nghiệm những phương tiện mới, sự xuất hiện của bột màu trong triển lãm lần này trở thành một điểm nhấn khác biệt: giản dị mà giàu sức gợi.

Bà Xuân Phượng xuất hiện trong triển lãm, một dịp hiếm hoi bà tham dự sự kiện nghệ thuật

Đây cũng là dịp để công chúng nhìn lại chặng đường đã qua, để thấy rằng mỗi chất liệu, dù khiêm nhường đến đâu, đều có thể chứa đựng một phần ký ức tập thể. Và ký ức ấy, một khi được khơi dậy, sẽ mở ra những tầng cảm xúc sâu xa, giúp chúng ta kết nối với quá khứ trong dòng chảy liên tục của hiện tại.

Trong nhịp sống hối hả, nơi cái mới liên tục lấn át, Hạt Nở Đồng Hoa xuất hiện như một lời nhắc nhớ dịu dàng: hãy dành một khoảng lặng để nhìn lại, để trân trọng những gì đã từng góp phần định hình nên căn tính nghệ thuật Việt. Triển lãm không chỉ tôn vinh bột màu, mà còn khơi gợi sự đồng cảm, khiến người xem nhận ra rằng di sản không nằm ở đâu xa, mà hiện diện trong từng nếp ký ức, từng chi tiết quen thuộc của đời sống.

Với những lát cắt giàu biểu cảm, Hạt Nở Đồng Hoa mở ra một hành trình thưởng lãm giàu ý nghĩa – nơi nghệ thuật không chỉ để ngắm nhìn, mà còn để cảm nhận, để nhớ, và để giữ lấy cho hôm nay và mai sau.