Ghế Bulbo (phải) do Campana Brothers thiết kế, thuộc bộ sưu tập nội thất Objets Nomades. Mang trong mình vẻ đẹp hiếm lạ của một loài hoa nhiệt đới, mỗi cánh hoa được bọc bằng da thượng thặng của Louis Vuitton.
Cùng với kiến trúc, trang trí nội thất cũng là ngành đã tồn tại từ buổi bình minh của lịch sử nhân loại. Trước khi trở thành một ngành riêng biệt, lịch sử thiết kế nội thất thường gắn liền và phát triển song song với kiến trúc công trình. Thời kỳ đồ đá (6000–2000 trước Công Nguyên), những vết tích trang trí nội thất đầu tiên được ghi nhận với hình ảnh động vật và thực vật tại một hang đá, nơi loài người ngụ cư.
Từ thời cổ đại, con người đã biết cách tạo nên không gian sống đẹp đẽ, nuôi dưỡng tâm hồn. Các nền văn minh Ai Cập, Hy Lạp và La Mã phát triển rực rỡ, đã đặt nền móng cho nội thất và các nguyên tắc thiết kế cơ bản chúng ta còn tuân theo đến ngày hôm nay.
Miss Cosmo Ketut Permata và chiếc ghế pha lê băng đảo Angel Chair của thương hiệu GORDON GU tại Hoàng Nam Group.
Thiết kế nội thất chính là câu chuyện về sức sáng tạo và khả năng biến hóa linh hoạt của nhân loại. Các xu hướng đồng thời phản ánh thẩm mỹ và phong cách sống của con người theo thời kỳ. Từ những bức vẽ sơ khai trong hang động đến những ngôi nhà thông minh hiện tại, thiết kế nội thất đã định hình không gian sống.
Lịch sử thiết kế và trang trí nội thất thời kỳ cổ đại
Người Ai Cập cổ đại trang trí nhà cửa bằng những tông màu rực rỡ. Đỏ, xanh dương và vàng xuất hiện khắp nơi, mang lại cảm giác xa hoa. Trong xã hội Ai Cập, cách trang trí nội thất bộc lộ địa vị xã hội, như lăng mộ vua Tutankhamun ngập tràn vàng. Người Ai Cập tin vào sự sống sau cái chết, vì thế lăng mộ tầng lớp tinh hoa của xã hội luôn được trang hoàng lộng lẫy. Vàng và ngà voi là hai chất liệu được ưa chuộng.
Người Ai Cập cổ đại ưa chuộng vàng và các tông màu rực rỡ.
Bên kia lục địa, người Hy Lạp cổ đại lại yêu thích sự đơn giản và hài hòa trong từng thiết kế. Họ sử dụng đường thẳng và hình khối để tạo ra sự cân bằng từ đá và gỗ. Xã hội La Mã lại ưa chuộng vẻ đẹp xa hoa. Họ dùng đá cẩm thạch, nội thất cầu kỳ và sử dụng nhiều bức tranh khảm phức tạp.
Các nền văn mình Hy Lạp, La Mã cổ đại trang trí nội thất với hình khối và các đường thẳng.
Ở châu Á, trong xã hội Ấn Độ cổ đại, kiến trúc sư thường kiêm luôn vai trò thiết kế nội thất, để hiện thực hóa trọn vẹn tầm nhìn. Các ghi chép về vị thần kiến trúc Vishwakarma trong thần thoại Ấn Độ đều mô tả những chi tiết trang trí nội thất trong xã hội cổ đại.
Trung cổ: Hướng đến công năng
Đến đêm trường Trung cổ, thiết kế nội thất thiên về công năng hơn là chỉ để đơn thuần trang trí. Phong cách Gothic ra đời trong giai đoạn này, nổi tiếng với trần nhà cao vút và chi tiết trang trí cầu kỳ. Các lâu đài hay nhà thờ được xây dựng với đá chạm khắc tinh xảo và cửa kính màu rực rỡ, vừa mang tính nghệ thuật vừa đáp ứng nhu cầu sử dụng.
Nhà thờ Duomo di Milano (phải) là một kỳ quan kiến trúc theo phong cách Gothic.
Thảm trang trí (tapestry) lúc này vừa là tác phẩm nghệ thuật, vừa giúp giữ ấm. Thiết kế Gothic của thế kỷ 12 tập trung vào sử dụng ánh sáng tự nhiên và không gian rộng rãi thoáng đãng. Tư duy này đã mở đường cho những tiến bộ trong thiết kế sau này. Khi ấy, người ta đã hiểu rằng thiết kế nội thất không chỉ tạo nên không gian đẹp mắt, mà còn thấu hiểu nhu cầu văn hóa, lịch sử và thực tế của con người sống trong không gian ấy.
Kỷ nguyên xa hoa của Phục hưng và Rococo
Thời kỳ Phục hưng (năm 1450–1600 sau Công Nguyên) là giai đoạn thay đổi lịch sử nhân loại. Chúng ảnh hưởng sâu rộng không chỉ trong kinh tế chính trị văn hóa xã hội mà còn trong trang trí nội thất. Châu Âu bước vào kỷ nguyên phát triển rực rỡ.
Nội thất bên trong Cung điện Pitti, một tượng đài kiến trúc thời kỳ Phục Hưng, nằm tại Florence, Ý.
Từ Ý, các yếu tố cổ điển, sang trọng trở lại, khiến cho phong cách cầu kỳ xa hoa lên ngôi. Con người bắt đầu yêu thích những chi tiết trang trí tinh xảo, chất liệu đắt tiền, mọi yếu tố thể hiện tính nghệ thuật và sáng tạo. Các kiến trúc sư giai đoạn đó bắt đầu trang trí không gian sống với nhiều chi tiết cầu kỳ như sàn đá cẩm thạch, khảm gỗ tinh xảo, tranh vẽ và nội thất được chế tác từ những vật liệu cao cấp nhất. Chỉ cần nhìn lướt qua các cung điện hoàng gia, biệt thự và nhà nguyện của thời kỳ này, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy tinh hoa của thiết kế nội thất thời Phục hưng.
Giai đoạn Baroque, vẻ lộng lẫy được đưa lên một tầm cao mới tại Ý và Bắc Âu. Nhà thờ San Carlo alle Quattro Fontane tại Rome – do kiến trúc sư Francesco Borromini thiết kế – với bố cục phức tạp và mái vòm trang trí tỉ mỉ, là hiện thân cho vẻ đẹp này. Những gian phòng theo phong cách Venice, như Dinh Tổng trấn (Doge’s Palace) với các tác phẩm điêu khắc thạch cao và bích họa khổ lớn theo phong cách Baroque tạo nên cảm giác tột cùng xa hoa lộng lẫy.
Không gian phòng khách phong cách Baroque của hãng Colombostile.
>>> XEM THÊM: THỜI TRANG VÀ NGHỆ THUẬT: “CUỘC HÔN PHỐI” BỀN CHẶT QUA NHIỀU THẾ KỶ
Một thế kỷ sau, Rococo xuất hiện vào thế kỷ 18 với phong cách nhẹ nhàng, tươi vui. Rococo với bảng màu pastel dịu nhẹ, phong cách nội thất thanh thoát tinh tế, các chi tiết trang trí ngẫu hứng, bay bổng.
Các căn phòng trang trí theo phong cách Rococo thể hiện quyền lực và địa vị của giới quý tộc. Hoàng hậu Joséphine hay Marie Antoinette của nước Pháp là hiện thân của phong cách Rococo.
Những công trình như nhà thờ San Lorenzo ở Turin do Guarino Guarini thiết kế, có mái vòm đặc biệt và các vòm cong độc đáo, đèn lồng trên trần thể hiện sự sáng tạo trong trang trí nội thất.
Phòng khách Rococo.
Ghế bành phong cách Rococo với những đường nét mềm mại, tông màu pastel ngọt ngào.
>>> ĐỌC TIẾP: THỜI TRANG THẾ KỶ XVIII: ROCOCO VÀ MARIE ANTOINETTE
Đến thế kỷ 18, các nhà thiết kế nội thất châu Âu khiến Rococo ngày càng phổ biến và chịu ảnh hưởng của văn hóa Á Đông như gốm châu Á, họa tiết hoa lá và nội thất khảm xà cừ và ngà voi, những vật liệu trang trí vốn quen thuộc trong văn hóa Á Đông. Từ Phục hưng đến Rococo, mỗi thời kỳ đều để lại dấu ấn đặc biệt. Phong cách thiết kế xa hoa này vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho các nhà thiết kế nội thất ngày nay học hỏi, để tạo ra không gian vừa tiện nghi, vừa sang trọng.
Nội thất phong cách giai đoạn từ Tân cổ điển đến hiện đại
Từ cuối thế kỷ 18 đến giữa thế kỷ 20, lịch sử thiết kế và trang trí nội thất thay đổi nhiều.
Giai đoạn này phản ánh rõ những thay đổi trong thị hiếu và các biến động xã hội. Phong cách Tân cổ điển bắt đầu vào giữa thế kỷ 18, tập trung vào vẻ đẹp duyên dáng, cân đối và các chi tiết trang trí cổ điển, lấy cảm hứng từ kiến trúc Hy Lạp và La Mã. Các chất liệu vải lộng lẫy như lụa sáng màu, satin và nhung được yêu thích.
Nội thất phong cách Tân cổ điển ở Rose Villa Saigon.
Thời kỳ Victoria (1837–1901) chứng kiến sự phát triển của không gian nội thất cầu kỳ, pha trộn nhiều phong cách. Các căn phòng thường nhiều màu sắc, hoa văn phong phú, thể hiện sự thịnh vượng và đẳng cấp.
Thế kỷ 19 là thời kỳ đỉnh cao và phổ biến của thiết kế nội thất. Giờ đây, nhu cầu trang trí không gian sống không còn là đặc quyền dành riêng cho các cung điện Hoàng gia hay tầng lớp thượng lưu. Kinh tế phát triển cùng với cuộc cách mạng công nghiệp khiến trang trí nội thất tiếp cận với số đông. Con người bắt đầu nâng cao chất lượng sống thông qua không gian sống.
Trào lưu trang trí nội thất Art Deco thập niên 192o với những đường nét xa hoa.
Kế tục sự phát triển rực rỡ của kinh tế và văn hóa từ giai đoạn Victoria, xu hướng Art Noveau và Art Deco xuất hiện, phá vỡ truyền thống và biểu trưng cho một giai đoạn phát triển rực rỡ. Art Noveau đặc trưng với các đường cong mềm mại, lấy cảm hứng từ thiên nhiên.
Đến thập niên 1920–1930, Art Deco lại mang đến nhưng đường nét mạnh mẽ, chất liệu bóng nhoáng như kính và kim loại, thể hiện tư duy táo bạo và hiện đại, phản ánh công nghệ và tư duy mới. Art Deco ảnh hưởng sang trang sức cao cấp hay cả hình dáng mỹ phẩm làm đẹp ngày nay cho thấy tầm ảnh hưởng và sức sống của trào lưu trang trí này.
Ô cửa kính màu do Alphonse Mucha thiết kế theo phong cách Art Nouveau, tại Nhà thờ Thánh Vitus.
Phong trào Modernism đã thay đổi bộ mặt của thiết kế nội thất, nhấn mạnh tính ứng dụng. Dưới ảnh hưởng của trường phái Bauhaus, nội thất trở nên tối giản, loại bỏ chi tiết thừa, tập trung vào những gì thiết yếu, phản ánh mong muốn sống đơn giản và tiện nghi hơn. Với sự xuất hiện của các thiết bị gia dụng như bếp, máy giặt và ti-vi, công năng trở thành yếu tố then chốt trong cách tiếp cận của thiết kế nội thất. Các nhà thiết kế buộc phải tạo ra một không gian không chỉ đẹp mắt, mà phải đáp ứng nhu cầu sống đơn giản và tính thực tế.
Tiếp đó, nhu cầu biểu lộ cá tính cá nhân bắt đầu được đề cao. Con người bắt đầu tạo nên những không gian riêng biệt, phù hợp với nhu cầu và cá tính, cùng thẩm mỹ cá nhân. Mary Haweis (1848–1898), cây bút nữ quyền người Anh, đã góp phần mạnh mẽ cho xu hướng này khi bộc bạch:
“Một trong những niềm tin mạnh mẽ nhất của tôi, và cũng là một trong những nguyên tắc đầu tiên của gu thẩm mỹ tốt, chính là ngôi nhà chúng ta ở. Nó giống như lớp da của loài cá hay tổ chim, chúng phản ánh sở thích và thói quen của từng cá nhân”.
Trang trí nội thất Đương đại: đa sắc, cá nhân hóa
Lịch sử hàng nghìn năm của nội thất đã cho thấy, chúng phản ánh những biến động, nhu cầu của xã hội theo từng giai đoạn cụ thể. Giai đoạn từ những năm 2000 đến hiện nay, các phong cách nội thất gắn bó mật thiết với cá tính của chủ nhân ngôi nhà.
Ngôi nhà hiện đại, phản ánh cá tính chủ nhân trong trang trí nội thất.
Giai đoạn này, nội thất trở thành phong cách sống.
Chúng pha trộn giữa cũ và mới, giữa Đông và Tây, đúng với tinh thần fusion. Hậu đại dịch, phong cách nội thất không còn là những tuyên ngôn ồn ào hào nhoáng. Nội thất của thập kỷ hiện tại sâu lắng với gỗ tự nhiên, chất liệu hữu cơ, bảng màu trung tính và bảng màu Trái đất. Tất cả tạo nên phong cách sống bền vững.
Dù thời gian không ngừng cuốn đi, những dấu ấn nội thất từ buổi bình minh của văn minh nhân loại vẫn còn đến ngày nay. Chúng không chỉ là hành trình của thẩm mỹ, mà còn là biên niên sử về cách con người đã sống, yêu cái đẹp và kiến tạo thế giới riêng cho mình.
Harper’s Bazaar Việt Nam
