Vương Nhất Bác tại lễ trao giải Hoa Biểu. Ảnh: Weibo
Lễ trao giải Hoa Biểu là gì?
Là một trong ba giải thưởng điện ảnh lớn và uy tín nhất của Trung Quốc bên cạnh Giải Kim Kê và Bách Hoa, giải Hoa Biểu được tổ chức hai năm một lần, song song với Kim Kê và Bách Hoa (luân phiên) nhằm tôn vinh những tác phẩm điện ảnh xuất sắc và có ảnh hưởng xã hội tích cực, thường ưu tiên các phim mang tính định hướng chính trị, tư tưởng và văn hóa cao.
Trải qua gần 70 năm lịch sử với nhiều lần đổi tên và cải cách, Giải thưởng Điện ảnh Hoa Biểu Trung Quốc đã từng bước hoàn thiện hệ thống đánh giá. Cùng điểm lại những cột mốc nổi bật đã định hình nên hành trình phát triển không ngừng của giải thưởng danh giá này.
Sơ lược về lịch sử thành lập lễ trao giải Hoa biểu
1957: Những ngày đầu thành lập lễ trao giải Hoa Biểu
Lễ trao giải Hoa Biểu là gì? Đó là một trong ba giải thưởng điện ảnh danh giá nhất ở Trung Quốc. Ảnh: Weibo Ngô Lỗi
Tiền thân của Giải thưởng Hoa Biểu chính là Giải thưởng Điện ảnh Văn hóa xuất sắc của Bộ Văn hóa Trung Quốc (Ministry of Culture Excellence Film awards), ra đời năm 1957. Giải thưởng nhằm tôn vinh những tác phẩm điện ảnh tiêu biểu được sản xuất trong giai đoạn từ năm 1949 đến 1955, và được tổ chức đều đặn mỗi năm một lần.
Tuy nhiên, sau năm 1957, hoạt động này bị gián đoạn suốt 22 năm. Mãi đến năm 1979, giải thưởng mới được khôi phục, tiếp tục duy trì nhịp độ tổ chức thường niên.
Đến năm 1985, khi Cục Điện ảnh trực thuộc Bộ Văn hóa sáp nhập vào Bộ Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình Trung Quốc, giải thưởng được đổi tên thành Giải thưởng Phim Xuất sắc của Bộ Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình. Ngoại trừ các giai đoạn 1986-1987 và 1989-1990 tổ chức gộp lại, các kỳ trao giải vẫn được duy trì đều đặn mỗi năm.
1995: Cái tên giải thưởng Hoa Biểu ra đời
Ảnh: Weibo
Năm 1995 đánh dấu một cột mốc mới khi, với sự phê chuẩn của Ban Tuyên giáo Trung ương, giải thưởng được chính thức đổi tên thành Giải thưởng Điện ảnh Hoa Biểu Trung Quốc từ kỳ xét giải năm 1994.
Tại kỳ đầu tiên mang tên Hoa Biểu, nam diễn viên Lý Nhân Đường với phim The Accused Uncle Shangang đã trở thành Ảnh đế đầu tiên, trong khi nữ diễn viên Ngải Lệ Á với phim Ermo trở thành Ảnh hậu đầu tiên.
Để hội nhập với thông lệ quốc tế, từ năm 2002, Hoa Biểu bắt đầu đánh số kỳ như các liên hoan phim lớn. Cùng năm, giải thưởng cũng tiến hành sáp nhập Giải Biên kịch Xuất sắc và Giải Biên kịch Mới vào Giải Văn học Điện ảnh Hạ Diễn, đồng thời đưa Giải Phim Thiếu nhi Xuất sắc về chung hệ thống với Giải Đồng Ngưu.
Về điều kiện dự giải, chỉ những bộ phim nội địa có Giấy phép phát hành và công chiếu trong vòng ba năm mới đủ tư cách tham gia, mỗi phim chỉ được xét chọn một lần duy nhất. Thời gian trao giải cũng được điều chỉnh từ tháng 4, 5 sang tháng 8, 9.
2003: Siết chặt tiêu chí chấm giải tính theo doanh thu
Ảnh: Weibo
Kỳ thứ 9 năm 2003 ghi dấu một cuộc cải cách sâu rộng ở Hoa Biểu: chỉ những phim đạt chuẩn doanh thu phòng vé hoặc lượng khán giả truyền hình mới được phép tham gia xét giải. Danh sách phim đoạt giải cũng được giữ kín đến đêm trao giải, tăng thêm yếu tố bất ngờ và hấp dẫn.
Năm đó, bộ phim Kinh Đào Hãi Lãng, khai thác đề tài quân đội phòng chống lũ lụt, đã thắng lớn với 5 giải thưởng, trong đó có Nam diễn viên mới xuất sắc nhất, Phim truyện xuất sắc nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất,…
Đến năm 2004, Hoa Biểu bổ sung thêm hạng mục Nhà sản xuất xuất sắc và Giải thưởng Thị trường khai thác, khuyến khích sự phát triển đồng đều giữa sản xuất và phát hành phim.
2005: Tạo lập cấu trúc giải thưởng chuẩn hóa
Huệ Anh Hồng – Ảnh hậu Hoa Biểu lần thứ 20. Ảnh: Weibo
Năm 2005, theo chủ trương cải cách của Văn phòng Trung ương Đảng và Quốc vụ viện Trung Quốc, Giải Hoa Biểu, Giải Văn học Điện ảnh Hạ Diễn và Giải Đồng Ngưu được hợp nhất thành hệ thống Giải thưởng Phát thanh – Điện ảnh Trung Quốc, giữ tên gọi chung là Giải thưởng Điện ảnh Hoa Biểu Trung Quốc.
Số lượng hạng mục được điều chỉnh còn 15 hạng mục lớn với 50 giải thưởng, đồng thời từ một năm một kỳ chuyển thành hai năm một kỳ. Giải Phim Thiếu nhi Xuất sắc chính thức thay thế hoàn toàn cho Giải Đồng Ngưu.
Đến kỳ thứ 12 năm 2007, nhằm khuyến khích các cây bút trẻ, giải thưởng thiết lập thêm Giải Biên kịch Xuất sắc. Các giải thưởng dành cho gương mặt mới như Biên kịch mới, Đạo diễn mới và Nam/Nữ diễn viên mới cũng tăng số lượng, từ mỗi hạng mục hai người lên bốn người.
Đáp ứng nhu cầu phát triển kỹ thuật số, Hoa Biểu lần đầu tiên trao giải cho Phim điện ảnh số xuất sắc, phản ánh sự thích ứng linh hoạt với xu hướng công nghệ mới.
2009: Hội nhập quốc tế
Ảnh: Weibo
Tại kỳ thứ 13 năm 2009, Hoa Biểu bổ sung thêm giải thưởng dành cho các nhà làm phim Hoa kiều ở nước ngoài gồm giải Nam/Nữ diễn viên xuất sắc và Đạo diễn xuất sắc. Đồng thời, điều chỉnh số lượng hạng mục giải từ 50 lên 54 giải.
Ngô Vũ Sâm đã được vinh danh Đạo diễn Hoa kiều xuất sắc nhờ tác phẩm Xích Bích, trong khi Chân Tử Đan và Thư Kỳ lần lượt nhận giải Nam và Nữ diễn viên Hoa kiều xuất sắc.
Lễ trao giải lần này còn gắn liền với sự kiện kỷ niệm 60 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, với hoạt động trình chiếu 4 phim ngắn tái hiện hành trình phát triển rực rỡ của điện ảnh nước nhà.
Năm 2011, số lượng hạng mục giải thưởng của Hoa Biểu tăng kỷ lục, đạt 16 hạng mục lớn và 23 hạng mục nhỏ, đánh dấu giai đoạn phát triển mạnh mẽ.
2013: Hợp nhất cùng lễ trao giải Phi Thiên, nâng cao chất lượng giải thưởng
Ảnh: Weibo
Năm 2013, kỳ thứ 15 của Hoa Biểu thực hiện yêu cầu tổ chức lễ trao giải tiết kiệm, lần đầu tiên hợp nhất lễ trao giải với Giải Phi Thiên lần thứ 29 và lần đầu bãi bỏ thảm đỏ.
Giải thưởng cũng bổ sung thêm bốn hạng mục mới, tập trung vào phim đề tài dân tộc, nông thôn, thanh niên và quay phim. Một số giải cũ như Phim điện ảnh số xuất sắc và Diễn viên thiếu nhi xuất sắc bị bãi bỏ để tinh giản hệ thống.
Năm đó, bộ phim Nạn đói 1942 do Phùng Tiểu Cương đạo diễn đã ẵm trọn bốn giải lớn, khẳng định vị thế trong làng điện ảnh Trung Quốc (Quay phim xuất sắc, Biên kịch xuất sắc, Đạo diễn xuất sắc và Phim truyện xuất sắc).
2016: Cải cách sâu rộng, xóa bỏ tiền lệ đồng giải
Ảnh: Weibo
Năm 2016, kỳ thứ 16 của Hoa Biểu tiếp tục cải cách mạnh mẽ: chỉ còn 12 hạng mục được trao giải và bãi bỏ hoàn toàn truyền thống đồng giải (hai người cùng thắng). Mỗi hạng mục cá nhân chỉ còn duy nhất một người thắng giải. Số lượng phim đoạt giải Phim xuất sắc tăng lên 10 phim, mang ý nghĩa khuyến khích là chính.
Bên cạnh đó, lễ trao giải năm này còn có thêm phần talkshow với sự tham gia của các đạo diễn kỳ cựu như Vương Gia Vệ, Từ Khắc, Khương Văn, nhằm truyền cảm hứng cho thế hệ đạo diễn trẻ.
Ý nghĩa của cúp giải Hoa Biểu là gì?
Trương Dịch – Ảnh đế Hoa Biểu 2025. Ảnh: Weibo
Cúp của Giải Hoa Biểu do họa sĩ tạo hình nổi tiếng trong nước Thạch Kiến Đô thiết kế. Năm 1991, bản vẽ thiết kế cúp do ông thực hiện đã được Cục Điện ảnh quốc gia chọn sử dụng, và mẫu cúp này được duy trì cho đến hiện nay. Hình tượng chính của cúp là cột Hoa Biểu trước Quảng trường Thiên An Môn Bắc Kinh, đế cúp là hình bản đồ Trung Quốc, quanh thân cúp được khắc họa hình ảnh cuộn phim điện ảnh, trên đế ghi ngày tháng năm và dòng chữ “Giải thưởng Chính phủ Điện ảnh Trung Quốc”. Cúp được mạ vàng, cao khoảng 35-40 cm.
Phương thức đề cử
Ảnh: Weibo
Công tác đề cử phim tham dự Giải Hoa Biểu do các cơ quan quản lý điện ảnh địa phương, bộ ngành Trung ương, tổ chức quần chúng và đơn vị tuyên truyền thuộc Quân ủy Trung ương phối hợp thực hiện. Mỗi khu vực và đơn vị chỉ được giới thiệu tối đa 15 phim, trong đó đơn vị sản xuất chính phải thuộc quyền quản lý của nơi đề cử. Thời gian đề cử phim tham dự Giải Hoa Biểu bắt đầu từ ngày ban hành thông báo cho đến hết ngày tháng 7 (tuỳ năm), phim gửi trễ sẽ không được xét chọn.
Khác với những giải chuyên môn như Kim Kê, Giải Hoa Biểu thể hiện định hướng của Đảng và Nhà nước Trung Quốc trong việc phát triển ngành điện ảnh theo phương châm “phục vụ nhân dân, phục vụ chủ nghĩa xã hội”, kiên trì phương hướng “trăm hoa đua nở, trăm nhà đua tiếng”, đề cao chủ đề chính và khuyến khích sáng tạo đa dạng. Giải thưởng nhấn mạnh sự kết hợp giữa giá trị tư tưởng, nghệ thuật và tính giải trí, hướng tới cân bằng giữa hiệu quả xã hội và hiệu quả kinh tế.
CÁC GIẢI THƯỞNG ĐIỆN ẢNH:
BẠCH NGỌC LAN: LỄ TRAO GIẢI EMMY CỦA TRUNG QUỐC
LỄ TRAO GIẢI BAEKSANG: KHÔNG THUẦN TÚY LÀ OSCAR HÀN QUỐC
Harper’s Bazaar Vietnam
