Cùng điểm qua những lễ trao giải điện ảnh có tên tuổi nhất tại Hàn Quốc tính từ năm 1950 đến hiện tại.
Hàn Quốc là một trong những trung tâm điện ảnh của châu Á với một thị trường nội địa rộn ràng và tiềm lực xuất khẩu văn hóa quốc tế lại còn lớn hơn. Trong năm năm trở lại, số lượng phim ra mắt màn ảnh lớn mỗi năm từ đất nước này rơi vào khoảng 600 đến 800 tác phẩm. Lượng tác phẩm dồi dào đó tiếp sức cho sự phát triển của các giải thưởng điện ảnh, nơi phim hay, diễn viên giỏi được tôn vinh và lan tỏa nhiều hơn đến khán giả.
Bắt đầu từ những lễ trao giải đầu tiên sáng lập vào năm 1950, qua nhiều thăng trầm và thanh lọc, Hàn Quốc hiện có khoảng 15 giải thưởng được biết đến bởi đại chúng. Danh sách dưới đây trích lọc các lễ trao giải/giải thưởng điện ảnh đáng chú ý nhất tổng hợp từ hai mùa lễ trao giải đầu năm và cuối năm tại Hàn Quốc.
“Tam đại” lễ trao giải thưởng điện ảnh tại Hàn Quốc
Danh hiệu “Tam đại” được trao cho các Giải thưởng Điện ảnh Đại Chung, giải thưởng Điện ảnh Rồng Xanh và Giải thưởng Nghệ thuật Baeksang – ba lễ trao giải điện ảnh vừa có bề dày, vừa được xem là những giải thưởng lớn nhất trong sự nghiệp của một diễn viên tại Hàn Quốc. Trong vòng 60 năm qua, dù danh tiếng đã nhiều biến động, dưới đây vẫn là những lễ trao giải hiện lên đầu tiên khi nhắc đến nền điện ảnh Hàn.
Giải thưởng Điện ảnh Đại Chung (Daejong/Grand Bell) – Tổ chức thường niên vào quý 4
Nữ diễn viên kỳ cựu Kang Soo Yeon (phải) nhận giải thưởng tại Đại Chung năm 1987 – giai đoạn hoàng kim cuối trước khi lễ trao giải vướng phải những scandal không thể vãn hồi. Ảnh: Yonhap News
Lịch sử Giải thưởng điện ảnh Đại Chung (Daejong/Grand Bell) bắt đầu năm 1962, do Bộ Văn hóa – Thông tin quốc gia sáng lập.
Cho đến giữa thập niên 2010, giải thưởng điện ảnh này vẫn được truyền thông gọi là “Oscar Hàn Quốc” vì không chỉ là lễ trao giải lâu đời nhất hiện tại, mà còn là sự kiện duy nhất được tổ chức bởi chính giới làm phim, so với Rồng Xanh hay Baeksang do các tập đoàn truyền thông điều hành.
Đại Chung thường tổ chức vào tháng 11, giữ vị trí danh giá nhất trong lòng khán giả suốt hàng chục năm, với dàn khách mời luôn quy tụ những “diễn viên Chungmuro” hàng đầu – danh xưng dành cho các tài năng điện ảnh với danh tiếng quốc tế.
Nhưng mọi thứ dần suy tàn từ thập niên 1990 khi lễ trao giải liên tục vướng vào thị phi.
Năm 2004, Moon Geun Young 17 tuổi, thắng giải Nữ diễn viên tân binh tại Đại Chung. Cô được truyền thông săn đón hậu lễ trao giải. Ảnh: Yonhap
Hai lùm xùm hủy hoại danh tiếng của Đại Chung diễn ra vào năm 1996 và 2015. Năm 1996, giải thưởng này đã gặp rắc rối liên quan đến việc thao túng kết quả khi trao giải quan trọng cho một bộ phim còn chưa ra rạp, chỉ vì phim này nhận được sự hậu thuẫn từ Hội đồng Điện ảnh Hàn Quốc, khiến bộ phim có bước hụt rất sâu về độ uy tín.
Vì uy tín giảm dần nên các diễn viên – những người tạo nên sức hút cho một lễ trao giải – dần vắng mặt ở lễ trao giải này, nhưng dàn khách mời vẫn có những cái tên rất cộm cán khiến công chúng muốn theo dõi.
Song, đỉnh điểm là vào năm 2015 với scandal khiến chính các diễn viên cũng tẩy chay lễ trao giải này. Căn nguyên là do chủ tịch ủy ban điều hành Jo Geun Woo đã phát biểu thách thức tại họp báo trước đó: “Không trao giải cho những khách không tham dự” bất chấp lý do có bất khả kháng hay không.
Kết quả là 11 trong 24 hạng mục phải có người nhận thay thế, toàn bộ những diễn viên được đề cử giải Nữ diễn viên/Nam diễn viên xuất sắc nhất đã vắng mặt. “Oscar Hàn Quốc” nhưng vắng bóng các ngôi sao lớn – đó là bằng chứng rõ ràng nhất cho sự sụp đổ của Đại Chung.
Lần cuối cùng tổ chức, hàng ghế của Đại Chung đã vắng đi nhiều những diễn viên hạng A. Ảnh: Yonhap
Giải thưởng lâm vào tình trạng phá sản vào năm 2023 và đã phải hủy tổ chức mùa giải năm 2024. Lần cuối cập nhật, giải thưởng này đang trong quá trình đấu giá, tìm chủ mới.
Khi nhắc đến giải thưởng điện ảnh Đại Chung ngày nay, người ta chỉ còn nhớ đến các lùm xùm và chút tiếc nuối cho lễ trao giải lâu đời nhất Hàn Quốc, được chính giới làm phim tổ chức, nhưng lại là lễ trao giải mất chất nhất về độ uy tín lẫn minh bạch.
Giải thưởng Điện ảnh Rồng Xanh (Blue Dragon) – Tổ chức thường niên vào quý 4
Giải thưởng Rồng Xanh, dù ra đời từ năm 1963, nhưng đến nay mới tổ chức 45 mùa giải do bị gián đoạn trong thập niên 70-90. Ảnh: Blue Dragon Awards
Năm 2015, khi các diễn viên cáo vắng tại Đại Chung thì chỉ 6 ngày sau đó, họ lại có mặt đông đủ tại Giải thưởng Điện ảnh Rồng Xanh (Blue Dragon) – “kỳ phùng địch thủ” của Đại Chung.
Giải thưởng Điện ảnh Rồng Xanh được khai sinh chỉ một năm sau Đại Chung, cùng chung mảng điện ảnh và cũng diễn ra vào mùa lễ trao giải cuối năm, nên hai lễ trao giải này thường được xem là đối thủ.
Dù ban đầu, Đại Chung được đánh giá cao hơn vì do chính giới làm phim tổ chức, còn Rồng Xanh do báo Chosun Ilbo tổ chức, và Rồng Xanh cũng từng bị gián đoạn trong giai đoạn 1974 đến 1990 do hệ thống hạn ngạch màn ảnh (screen quota) gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng phim, thì lễ trao giải này vẫn giữ được uy tín trong ngày trở lại.
Đi cùng với sự suy tàn của Đại Chung vào 1990 đến 2010, Rồng Xanh vươn lên về độ danh giá khi thu hút các diễn viên chủ động sắp xếp lịch trình để tham dự.
Kim Hye Soo tại Rồng Xanh qua các năm: 1993 – 2000 – 2002 và lần cuối cùng giữ vai trò người dẫn vào năm 2023. Ảnh: Naver
Một yếu tố khác làm nên danh tiếng của Rồng Xanh còn là sự dẫn dắt duyên dáng của minh tinh Kim Hye Soo, người đã giữ vị trí này trong suốt 30 năm kể từ khi giải được hồi sinh, cụ thể là từ 1993 đến 2023. Những năm cuối 1990, đầu 2000, Hye Soo được xem là biểu tượng cho thời trang táo bạo, đi trước thời đại, khơi mào cho cuộc cạnh tranh váy áo khốc liệt giữa các nữ nghệ sĩ nhưng sau cùng, đã giúp tạo nên hình ảnh mới mẻ và thời thượng cho Rồng Xanh.
Người tiếp nối vai trò của Kim Hye Soo trong lễ trao giải năm 2024 là Han Ji Min. Sau 61 năm, Rồng Xanh đã tổ chức được 45 mùa giải, diễn ra đều đặn vào mỗi cuối tháng 11 hàng năm. Năm 2022, Rồng Xanh phát triển thêm Giải thưởng Truyền hình Rồng Xanh trước sự phát triển ngày một rực rỡ của mảng này.
Giải thưởng Nghệ thuật Baeksang – Tổ chức thường niên vào quý 2
Cúp hiện tại của Giải thưởng Nghệ thuật Baeksang, áp dụng từ năm 2019. Ảnh: Behance
Không do giới làm phim tổ chức, ra đời muộn nhất trong bộ ba, nhưng Baeksang của tờ Hankook Ilbo sáng lập năm 1965, hiện thuộc sở hữu của tập đoàn Joongang – đơn vị tổ chức Golden Disk Awards, lại là một giải thưởng rất ổn định, ít lùm xùm và chưa từng bị gián đoạn trong suốt chiều dài lịch sử.
Danh tiếng của lễ vươn lên vào giai đoạn cuối 2010 và 2020, từng được không ít đầu báo quốc tế cho tiếp nhận danh xưng “Oscar Hàn Quốc” của Đại Chung, dù điều này không hoàn toàn chính xác vì Baeksang không chỉ trao giải thuần túy cho phim điện ảnh mà còn bao phủ mảng truyền hình lẫn sân khấu kịch.
Một bộ phận trong dàn khách mời tại Baeksang lần thứ 52 tổ chức năm 2016. Bạn có thể điểm qua những ngôi sao hàng đầu: Park Bo Gum, Bae Suzy, Kim Hye Soo, Jeon Do Yeon, Ra Mi Ran, Lee Byung Hun,… Ảnh: Yonhap
Baeksang không được xem là đối thủ của hai giải còn lại vì thời gian tổ chức diễn ra vào tháng 5 hàng năm nhưng xét về mức độ uy tín, lễ được đánh giá không thua kém Rồng Xanh, dù đôi khi có sự thiên vị nhất định với những diễn viên trẻ thay cho thế hệ gạo cội. Nếu Rồng Xanh có Kim Hye Soo, thì Baeksang cũng có người dẫn chương trình Bae Suzy được mệnh danh là “nữ thần Baeksang”.
Baeksang được phát sóng trên JTBC, một đài cáp, nên tỷ suất người xem không thể bằng so với Rồng Xanh phát sóng trên KBS, chênh nhau đến khoảng 2,7% ở hồi trao Daesang năm 2024. Tuy nhiên, chương trình ít gây tranh cãi về việc chia giải hay mua giải, vẫn là một lễ trao giải rất đáng xem trong mùa lễ trao giải nửa đầu năm, tạo được lượng thảo luận lớn ngay từ khi công bố đề cử.
>> ĐỌC THÊM VỀ BAEKSANG: LỄ TRAO GIẢI BAEKSANG LÀ GÌ: KHÔNG THUẦN TÚY LÀ OSCAR HÀN QUỐC
Các giải thưởng điện ảnh danh giá khác tại Hàn Quốc
Giải thưởng Hiệp hội Phê bình Điện ảnh Busan – Tổ chức thường niên vào quý 4
Cúp của Busan Film Critics Awards. Ảnh: Twitter/X
Trong bối cảnh Liên hoan phim quốc tế Busan ngày càng thành công và làn sóng sản xuất phim tại Busan nở rộ, giúp thành phố vươn lên trở thành một trong những trung tâm điện ảnh của châu Á, giải thưởng Hiệp hội Phê bình Điện ảnh Busan ra đời từ năm 2000, nhằm đề cao hơn nữa vai trò của phê bình điện ảnh – một yếu tố quan trọng nhưng dễ bị xem nhẹ.
Chính vì vậy mà yếu tố tiên quyết của giải thưởng này là đánh giá khách quan, Giải thưởng Hiệp hội Phê bình Điện ảnh Busan hoàn toàn không chịu ảnh hưởng bởi dư luận hay bất cứ tổ chức nào đằng sau. Hằng năm, giải thưởng công bố những tác phẩm được lựa chọn trước thềm Liên hoan phim Quốc tế Busan (thường vào tháng 10), sau đó tổ chức một buổi lễ ngay trong khuôn khổ liên hoan phim để trao giải.
Giải thưởng Điện ảnh Buil – Tổ chức thường niên vào quý 4
Người dân quy tụ bên ngoài hội trường buổi lễ trao giải Buil lần thứ 12, năm 1969. Ảnh: Busan Ilbo
Lần đầu được tổ chức bởi tờ Busan Ilbo vào năm 1958, Giải thưởng Điện ảnh Buil được xem là giải thưởng điện ảnh lớn nhất ở khu vực Busan vào thời kỳ đầu, cũng là giai đoạn hoàng kim của điện ảnh trong thập niên 60. Thời điểm đó, buổi lễ thu hút đông đảo khán giả vì đây là cơ hội duy nhất để người dân được nhìn thấy các ngôi sao ở Busan. Một số nghệ sĩ thậm chí còn thực hiện diễu hành bằng xe hơi.
Tuy nhiên, sự kiện tổ chức đến năm 1973 thì tạm ngưng vì sự ra đời của truyền hình và chnhs sách tập trung văn hóa nghệ thuật vào Seoul. Tới năm 2008, giải thưởng được tổ chức lại. Khoảnh khắc nữ minh tinh Yoon Jung Hee – một trong những biểu tượng lớn mà giải thưởng từng tôn vinh – đáp chuyến bay từ Pháp về Hàn Quốc để tham dự lễ trao giải đã trở thành một dấu ấn đáng nhớ.
Quy mô tổ chức lễ trao giải của Buil giống buổi tiệc thân mật với các diễn viên thay vì chào đón nhiều truyền thông như các giải thưởng “tam đại”. Ảnh: Buil
Tuy Buil không lấy lại được những ngày tháng hoàng kim như trong thập niên 1960, song, đây là một lễ trao giải ít gây tranh cãi với các đề cử lẫn giải thưởng. Quy mô tổ chức lễ trao giải của Buil giống buổi tiệc thân mật với các diễn viên thay vì chào đón nhiều truyền thông như các giải thưởng “tam đại”.
Giải thưởng Women In Film Korea – Tổ chức thường niên vào quý 4
Cúp của lễ trao giải. Ảnh: iMBC
Lễ trao giải duy nhất tại Hàn Quốc dành riêng cho phụ nữ trong lĩnh vực điện ảnh là Giải thưởng Women In Film Korea, được tổ chức bởi Hiệp hội Nữ giới Hoạt động trong Điện ảnh, nhằm tôn vinh tài năng và củng cố tinh thần đoàn kết giữa những nhà làm phim nữ, các nữ diễn viên, tổ chức lần đầu vào năm 2000.
Cho đến nay, quy mô tổ chức của giải vẫn khá nhỏ, nhưng lại vô cùng được trân trọng bởi những người phụ nữ tài năng của điện ảnh Hàn. “Daesang” của giải thưởng này là hạng mục Nữ nhà làm phim của năm (Female Filmaker of the Year), có thể trao cho đạo diễn, nhà sản xuất hoặc diễn viên.
Giải thưởng điện ảnh Wildflower – Tổ chức thường niên vào quý 2
Cúp của giải thưởng. Ảnh: Sports Kyunghyang
Chỉ mới thành lập từ năm 2014 bởi nhà phê bình người Mỹ Dacey Paquet – người đã sống và làm việc tại Seoul từ năm 1997, giải Wildflower lại rất nhanh chóng đạt được tiếng vang khi có sứ mệnh riêng: Vinh danh và nâng cao vị thế dòng phim độc lập tại Hàn Quốc.
Hoàn cảnh ra đời của giải thưởng nhen nhóm từ năm 2012, khi Darcy Paquet chứng kiến bộ phim độc lập Juvenile Offender (2012) bị ngó lơ tại các giải thưởng lớn như Đại Chung.
Cũng vì vậy mà giải thưởng có tên Wildflower (Hoa dại). Đây là cách mà hội đồng miêu tả những tác phẩm phim độc lập. Như những bông hoa dại kiên cường bén rễ và vươn lên giữa môi trường làm phim khắc nghiệt, những bộ phim độc lập vẫn ra đời vì đam mê cháy bỏng của các nhà làm phim, dù họ bị nhìn nhận rất bất công và không được phát triển trong điều kiện lý tưởng.
Với tên gọi và ý nghĩa đó, giải thưởng tổ chức vào mùa xuân, độ tháng 5 hàng năm.
Giải thưởng Director’s Cut – Tổ chức thường niên vào quý 1
Cúp của giải thưởng Director’s Cut trên tay Ahn Jae Hong. Ảnh: iMBC
Giải thưởng được trao bởi Nghiệp đoàn đạo diễn Hàn Quốc (DGK – nghiệp đoàn trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) từ năm 1998. Đây là lễ trao giải duy nhất tại Hàn Quốc do chính các đạo diễn bình chọn theo hình thức mỗi đạo diễn một phiếu bầu. Sự kiện vinh danh những tác phẩm xuất sắc với tổng cộng 13 hạng mục, bao gồm 8 hạng mục phim điện ảnh và 5 hạng mục series (bổ sung vào năm 2022), trong đó có các giải như Đạo diễn xuất sắc nhất để cho thấy được sự ủng hộ lẫn nhau trong cộng đồng.
Harper’s Bazaar Việt Nam
